Μια επιτυχημένη θεραπευτική προσπάθεια των ασθενών με χρόνιο πόνο απαιτεί προσοχή όχι μόνο στην οργανική βάση των συμπτωμάτων, δηλαδή στο σώμα, αλλά επίσης και σε ένα μεγάλο εύρος παραγόντων που ρυθμίζουν το πόσο ο ασθενής πονάει και με ποιο τρόπο θα μπορέσει να μετριάσει την επίδραση του πόνου στη ζωή του. Σήμερα, η ενσωμάτωση βιοψυχοκοινωνικών προσεγγίσεων έχει γίνει η κύρια θεραπεία στην φυσική και ψυχολογική αποκατάσταση ασθενών με χρόνιους πόνους (Stanos & Hoole, 2006).Αλλά τι είναι το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο θεραπείας για τους χρόνιους πόνους;

 

Αρχικά μετά από πολλές δεκαετίες ερευνών φάνηκε ότι το βιοιατρικό μοντέλο, που θεωρεί ότι αιτία όλων των προβλημάτων είναι « το πρόβλημα στο σώμα» οπότε όσο μεγαλύτερη η βλάβη στο σώμα, τόσο μεγαλύτερος ο πόνος που νιώθει ο ασθενής, δεν βοηθούσε τον ασθενή στη μείωση ή διαχείριση του πόνου. Αυτό που φάνηκε από τη χρήση φαρμάκων και άλλων ιατρικών επεμβάσεων είναι ότι από μόνα τους δεν καταφέρνουν να μετριάσουν το χρόνιο πόνο συνολικά. Οι παρεμβάσεις φαρμακευτικής ή χειρουργικής αντιμετώπισης του χρόνιου πόνου είναι συχνά μη αποτελεσματικοί μέθοδοι ανακούφισης του (McCracken & Turk, 2002). Οι φαρμακευτικές θεραπείες επιδεικνύουν αποτελεσματικότητα στο 30% με 40% των ασθενών που δηλώνουν ότι ο πόνος του απλά μειώθηκε στο μισό μόνο (Turk, 2002). Σε χειρουργικές επεμβάσεις ασθενών με χρόνιο πόνο (στη σπονδυλική στήλη κυρίως), ο πόνος σε σημαντικό βαθμό παραμένει, ενώ οι βιολογικοί παράγοντες, δηλαδή το πρόβλημα στο σώμα, δεν εξηγούν επαρκώς την εμπειρία του πόνου (Adams, Poole & Richardson, 2006).

 

Επομένως, φαίνεται ότι η πολυπλοκότητα του χρόνιου πόνου και η έλλειψη αποτελεσματικών φαρμακευτικών θεραπειών έχουν φέρει στην επιφάνεια την ανάγκη για πιο πολυδιάστατες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου όπου οι ψυχολογικές στρατηγικές και η ιατρική θεραπεία συνδυάζονται επιτυχώς (McCracken & Turk, 2002). Χρειάζεται δηλαδή για την αντιμετώπιση του πόνου, το άτομο να κάνει αρκετά πράγματα παράλληλα όπως άσκηση, υδροθεραπεία, ψυχολογική στήριξη και φυσιοθεραπεία. Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο θεραπείας, θεωρεί ότι τόσο το σώμα, όσο και οι αντιδράσεις που οι άνθρωποι δίνουν στα ερεθίσματα του σώματος παίζουν ρόλο. Πέρα από το πρόβλημα που πιθανών να έχει προκύψει με ένα σημείο του σώματος, το πώς θα αντιδράσουμε εμείς και το περιβάλλον μας στο πόνο, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Έτσι, για την επιτυχή αντιμετώπιση και διαχείριση του πόνου, σημαντικό ρόλο παίζει τόσο η σωστή φαρμακευτική αγωγή ή η πιθανή χειρουργική αντιμετώπιση, όσο και η εκμάθηση στρατηγικών, η αλλαγή της στάσης του ατόμου στο πόνο, η ενίσχυση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς και της οικογένειας του αλλά και η μετατροπή του πόνου από εχθρό σε σύμμαχο.

 

Ο ασθενής με χρόνιους πόνους συχνά, υποβάλλεται σε διάφορες αποτυχημένες παρεμβάσεις και θεραπείες. Ως αποτέλεσμα, η αποτυχία αποθαρρύνει το άτομο και από ενεργό συμμέτοχο, τον στρέφει σε παθητικό αβοήθητο δέκτη, συχνά με αρκετές συνέπειες για τη ζωή του.

 

Η διαθέσιμη γνώση από την βιβλιογραφία μας λέει ότι στο σύνολο τους και εν συγκρίσει, οι θεραπείες μπορούν αποτελεσματικά να μειώσουν τη σοβαρότητα της εμπειρίας του πόνου σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών. Ωστόσο, καμία από τις παρούσες θεραπείες από μόνη της, δεν φαίνεται ικανή να μειώσει όλο το πόνο που βιώνεται από τους ασθενείς (Turk, 2002). Αυτό όμως που φαίνεται να λειτουργεί περισσότερο είναι «τα προγράμματα αποκατάστασης του πόνου». Τι είναι αυτά;

 

Τα προγράμματα αποκατάστασης του χρόνιου πόνου (Pain Rehabilitation Programs –PRPs), είναι προγράμματα που ενσωματώνουν τόσο την ιατρική θεραπεία του χρόνιου πόνου (π.χ. φάρμακα, επεμβάσεις, φυσικοθεραπείες κλπ), όσο και ψυχολογικές παρεμβάσεις, γυμναστική, υδροθεραπεία και κοινωνική υποστήριξη. Αυτό γίνεται όταν πολλοί και διάφοροι επαγγελματίες δουλεύουν παράλληλα για να αντιμετωπίσουν έναν ασθενή στον ίδιο χώρο. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα αποκατάστασης θα περιελάμβανε μέσα σε μια ημέρα συνάντηση με τον Ιατρό, ψυχολογική συνεδρία με Ψυχολόγο, φυσική θεραπεία με Φυσικοθεραπευτή, άσκηση στην ύπαιθρο και εκμάθηση χαλάρωσης.

 

Τα προγράμματα αποκατάστασης του χρόνιους πόνου δουλεύουν όταν μια ομάδα επαγγελματιών υγείας εργάζεται από κοινού αξιολογώντας τις ατομικές ανάγκες του ασθενούς με κοινό τελικό στόχο την ανακούφιση του από τους χρόνιους πόνους του. Η ομάδα, καθημερινά συναντάται πρόσωπο με πρόσωπο με σκοπό να αξιολογήσει τη πορεία του ασθενούς συνολικά, να καταγράψει τη πρόοδο και τα πιθανά εμπόδια που προκύπτουν και να τροποποιήσει τους στόχους της θεραπείας. Συνήθως αποτελείται από έναν Ιατρό ειδικό στους χρόνιους πόνους, έναν Ψυχολόγο ειδικευμένο στο πόνο, έναν ειδικό Νοσηλευτή και μια σειρά από άλλες ειδικότητες όπως Γυμναστή, Φυσικοθεραπευτή, Κοινωνικό Λειτουργό κ.α. Ο ασθενής ακολουθεί ένα καθημερινό ημερήσιο πρόγραμμα για 3 έως 8 εβδομάδες, 4 ή 8 ώρες την ημέρα προσαρμοσμένο στις δικές του ανάγκες μετά από μια πλήρη ιατρική και ψυχολογική αξιολόγηση.

 

Η ιατρική αξιολόγηση περιλαμβάνει μια λεπτομερής μυοσκελετική εξέταση των αισθήσεων και αντιδράσεων των μυών που συνήθως σχετίζονται με το πόνο, ένα πλήρες ιατρικό ιστορικό, τα φάρμακα που λαμβάνει και τις θεραπείες που έχει κάνει έως σήμερα. Παράλληλα, ο Ιατρός μαζί με τον Ψυχολόγο του πόνου, αξιολογούν και καταγράφουν τη συμπεριφορά του ατόμου στο πόνο, τις δυσκολίες που ο ασθενής έχει λόγω του πόνου του, τις πιθανές ενισχύσεις αλλά και δευτερογενή οφέλη από το τι χάνει και τι κερδίζει το άτομο από την υιοθέτηση του «ασθενούς», καθώς και τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης που τα άτομα συνήθως έχουν λόγω των επιπτώσεων του χρόνιου πόνου στη ζωή του. Με αυτό τον τρόπο ο ασθενής, αποτελώντας το επίκεντρο στη θεραπευτική προσπάθεια, ενισχύεται, ετοιμάζεται και προσδοκά τα μέγιστα από τη θεραπεία.

 

 

Τα προγράμματα αποκατάστασης, προσφέρουν στον ασθενή για πρώτη φορά την ευκαιρία να μιλήσει ανοιχτά σε ένα ασφαλές περιβάλλον με εμπιστοσύνη, αποδοχή και χωρίς χρονικούς περιορισμούς που συνήθως υπάρχουν στις γενικές πολυάσχολες κλινικές. Μια ομάδα από διάφορους επαγγελματίες υγείας για την αντιμετώπιση του πόνου, προωθεί στον ασθενή ένα καθαρό, συνοπτικό και συνεπές μήνυμα που στοχεύει στην ενεργό αύξηση του ρόλου του ασθενούς στη θεραπευτική προσπάθεια και τη διαχείριση της ασθένειας από τον ίδιο.

 

Πίνακας 1