|
Πρόκειται για ναυάγιο της οθωμανικής περιόδου, στη θέση Νησιά Παραλιμνίου, στον κόλπο της Αμμοχώστου, σε βάθος 28 μέτρων. Αποτελεί το μόνο γνωστό ναυάγιο αυτής της περιόδου στην Κύπρο και ένα από τα λίγα στην Ανατολική Μεσόγειο που ερευνώνται ανασκαφικά. Το γεγονός αυτό καθιστά την έρευνά του σημαντική καθώς μπορεί να φωτίσει ζητήματα που αφορούν τη ναυπηγική και τη ναυτική δραστηριότητα στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την εποχή αυτή.
Η ιστορία του ναυαγίου Το ναυάγιο ήταν γνωστό στους δύτες ήδη από τη δεκαετία του 1980, όταν άρχισε να αναπτύσσεται η καταδυτική δραστηριότητα στην περιοχή. Η επίσημη, ωστόσο, αναφορά στο Τμήμα Αρχαιοτήτων έγινε το 1992. Εκτοτε, καταβλήθηκαν προσπάθειες για την επισκόπηση του ναυαγίου, οι οποίες όμως δεν είχαν συνέχεια: το 1994 κλιμάκιο της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων της Ελλάδας επισκέφθηκε τη θέση, ενώ το 2004 η εταιρεία Aquatec, σε συνεργασία με τον Γερμανικό οργανισμό DEGUWA, έκανε ενέργειες για την επισκόπηση και την προστασία της θέσης. Σταδιακά, κατά τη διάρκεια αυτών χρόνων το ναυάγιο έγινε ευρέως γνωστό στην καταδυτική κοινότητα και, λόγω του προσιτού βάθους και των φιλόξενων νερών της περιοχής, μετεξελίχθηκε σε μια μη ελεγχόμενη θέση καταδύσεων αναψυχής. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια τη σοβαρή διατάραξη και την εκτεταμένη σύληση του με συνέπεια την καταστροφή σημαντικού αρχαιολογικού υλικού. Η δυσάρεστη αυτή κατάσταση σε συνδυασμό με το υψηλό ποσοστό διατήρησης ξύλινου σκαριού, το οποίο παρέμενε εκτεθειμένο στους φυσικούς φθοροποιούς παράγοντες, ήταν οι λόγοι που ώθησαν το ΕΡΕΝΑΕ να ξεκινήσει ένα ερευνητικό πρόγραμμα στη θέση αυτή, σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στο Ναυάγιο Νησιά στόχο έχει την τεκμηρίωση και προστασία του ναυαγίου, την επιλεκτική ανέλκυση τμημάτων του σκάφους, και την εφαρμογή νέων μεθόδων κατά χώραν διατήρησης Επιφανειακή έρευνα Κατά το 2012 πραγματοποιήθηκε προκαταρκτική επισκόπηση της θέσης, η οποία καταλαμβάνει μια περιοχή 24 x 11 μέτρων σε αμμώδη βυθό και περιβάλλεται από λιβάδια ποσειδωνίας, κάτω από την οποία συνεχίζονται οι αρχαιότητες. Καταγράφηκαν τρία κανόνια και αξιοσημείωτος αριθμός πλίνθων και ελεύθερων ξύλινων τμημάτων του σκάφους. οστασία του ναυαγίου, την επιλεκτική ανέλκυση τμημάτων του σκάφους, και την εφαρμογή νέων μεθόδων κατά χώραν διατήρησης. |
||||||||||
|
Ανασκαφή Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο στο ναυάγιο, τον Σεπτέμβριο του 2014, ανοίχθηκαν δύο τομές. Η πρώτη στην περιοχή ενός κανονιού στα βορειο-ανατολικά της θέσης, εκτός της κύριας συγκέντρωσης, το οποίο ανελκύστηκε και τώρα συντηρείται στο Εργαστήριο Συντήρησης Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΣΕΑ) του Τμήματος Αρχαιοτήτων στη Λάρνακα. Η δεύτερη ανασκαφική τομή ανοίχθηκε ανατολικό άκρο της κύριας συγκέντρωσης, εφαπτόμενη στα υπόλοιπα δύο ορατά κανόνια του ναυαγίου. Στόχος ήταν η διερεύνηση της έκτασης των υπολειμμάτων του αρχαίου σκαριού που διατηρείται κάτω από τα επιφανειακά ευρήματα. Η ανασκαφή απεκάλυψε μικρό τμήμα του πλευρικού σκαριού του πλοίου (τμήματα νομέων και σανίδων του πετσώματος), σε καλή κατάσταση διατήρησης. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής αποκαλύφθηκαν κινητά ευρήματα, τα οποία αποτυπώθηκαν και ανελκύστηκαν. Στα ευρήματα περιλαμβάνονται τμήματα της εξάρτησης του πλοίου (ξύλινη τροχαλία), μεταλλικά αντικείμενα (σφαίρες πιστολιού και μη διαγνωσμένα ακόμη μεταλλικά συσσωματώματα), κεραμική (αμφορείς, εφυαλωμένη κεραμική, και κλειστά και ανοιχτά αγγεία), ένα γυάλινο αγγείο και τούβλα. Όλα τα ευρήματα έχουν μεταφερθεί στο ΕΣΕΑ όπου συντηρούνται. Επιπλέον, ανελκύστηκαν επιλεγμένα τμήματα ξύλου, δείγματα εκ των οποίων εχουν ήδη ληφθεί για ταύτιση του είδους και δενδροχρονολόγηση. Το ναυάγιο αποτυπώθηκε, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (υπεύθυνος Δρ. Δημήτρης Σκαρλάτος), με τη εφαρμογή μεθόδων τρισδιάστασης ψηφιακής φωτογραμμετρίας. |
|
|
|
|||||||
|
Κατά χώραν διατήρηση Η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στο Ναυάγιο Νησιά επικεντρώνεται παράλληλα στη μελέτη μεθόδων κατά χώραν διατήρησης οργανικών υλικών, σε δύο άξονες: (1) κατά χώραν διατήρηση της ανασκαφικής τομής και (2) πειράματα διατήρησης οργανικών υλικών στο βυθό της θάλασσας. (1) Κατά χώραν διατήρηση της ανασκαφικής τομής Μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφής, η τομή επανατάφηκε χρησιμοποιώντας ανόργανη άμμο, γεωύφασμα και σάκους άμμου. Στόχος είναι η δημιουργία ενός αναερόβιου περιβάλλοντος που να μην επιτρέπει την ανάπτυξη των παραγόντων που συμβάλλουν στη διάβρωση του ξύλου (οξυγόνο, ρεύματα, θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα). (2) Πειράματα διατήρησης οργανικών υλικών στο βυθό της θάλασσας Πραγματοποιήθηκαν πειράματα τόσο με σύχρονο ξύλο όσο και με τμήματα ξύλου από το ναυάγιο. Σε ό,τι αφορά την πρώτη περίπτωση, τρία είδη σύγχρονου ξύλου (κέδρος, δρυς και πεύκος) τάφηκαν σε διαφορετικά βάθη μέσα στην άμμο και καλύφθηκαν με διαφορετικούς τρόπους (άμμο, γεωύφασμα, συνδιασμός και των δύο). Στη δεύτερη περίπτωση, ένα ξύλινο εύρημα κόπηκε στα δύο: το ένα τμήμα μεταφέρθηκε στο ΕΣΕΑ όπου ξεκίνησε η διαδικασία συντήρησης του, ενώ το δεύτερο επανατάφηκε στη θέση στην οποία εντοπίστηκε. Σκοπός είναι ο εντοπισμός και η αξιολόγηση των πιο αποτελεσματικών συνθηκών κατά χώραν διατήρησης οργανικών υλικών (ξύλου). Συναφώς, έχουν προγραμματιστεί μελλοντικές επισκέψεις για τη συστηματική παρακολούθηση των ξύλων και στις δύο περιπτώσεις. |
|
|
||||||||
|
Αρχαιολογία του κοινού Το Ναυάγιο Νησιά είναι ευρέως γνωστό στην τοπική καταδυτική κοινότητα. Λόγω της καταδυτικής αυτής δραστηριότητα εδώ και 35 χρόνια (τόσο από ντόπιους όσο και από τουρίστες), έχουν σταδιακά αναπτυχθεί εναλλακτικοί τρόποι προσέγγισης, νοηματοδότησης και ερμηνείας του χώρου, που δεν σχετίζονται άμεσα με την επιστημονική πτυχή της αρχαιολογίας. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αποδεκτό ότι η έμπρακτη συμμετοχή της τοπικής κοινότητας στην αρχαιολογική διαδικασία μπορεί να διαφωτίσει ζητήματα που σχετίζονται με την ερμηνεία μιας θέσης. Στο πλαίσιο αυτό, ένας από τους σκοπούς του προγράμματος ήταν και η ενθάρρυνση της συμμετοχής ντόπιων δυτών στις διάφορες φάσεις της αρχαιολογικής έρευνας. Έτσι, οι προσπάθειες προσέγγισης της καταδυτικής κοινότητας είχαν επίσης στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ως αποτέλεσμα, αναπτύχθηκε σταδιακά κλίμα επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ της αρχαιολογικής ομάδας και δυτών που καταδύονταν συστηματικά στη θέση κατά το παρελθόν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μιχάλη Χαραλάμπους από τη Λευκωσία, ο οποίος, μετά από επικοινωνία που είχαμε μαζί του, επέστρεψε στο Τμήμα Αρχαιοτήτων τρεις σφαίρες πιστολιού που είχε πάρει από το ναυάγιο κατά τη διάρκεια κατάδυσης του στη θέση πριν από χρόνια. |
|
|
||||||||
|
Εκπαίδευση Πέρα από το επιστημονικό της κομμάτι, η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στο Ναυάγιο Νησιά στοχεύει να λειτουργήσει ως πεδίο εκπαίδευσης. Φοιτητές τόσο από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό είχαν την ευκαιρία να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανασκαφή ενός ναυαγίου και να έχουν την μοναδική εμπειρία επιστημονικής εργασίας. |
|
|
||||||||
| Συνεργασίες
Χορηγοί Δήμος Παραλιμνίου |
